όρια ψυχολογικού χειρισμού και σεξουαλικής παρενόχλησης;
Καλημέρα σας!
Θα ήθελα να μοιραστώ μια ιστορία που με έχει προβληματίσει σε σημείο να αναρωτιέμαι αν όσα νιώθω αυτή τη στιγμή είναι δικαιολογημένα εξαιτίας ενός είδους "παρενόχλησης" που δεχόμουν κατά καιρούς από έναν άνθρωπο που θεωρούσα πολύ καλό φίλο δικαιολογώντας συνέχεια τη συμπεριφορά του- μιας και ο ίδιος μου έλεγε και μου έδειχνε πως είχε αρκετά ψυχολογικά θέματα και η επαγγελματική μας σχέση δεν μου επέτρεπε να μιλήσω ανοιχτά για αυτό που βίωνα, είτε σε κάποιο "ανώτερο πρόσωπο" του εργασιακού μας χώρου είτε ακόμη και στους οικείους μου.
Η σχέση που είχαμε αρχικά ήταν σχέση "εκπαιδευόμενης-εκπαιδευτή" και αργότερα το εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο ήμουν μαθήτρια μου πρότεινε να εργαστώ και εγώ ως εκπαιδεύτρια. Αυτός ο άνθρωπος μου είχε δείξει εξαρχής ένα μεγάλο ενδιαφέρον, όχι μόνο ως μαθήτρια αλλά και ως "άνθρωπο". Ήμουν σε μία δύσκολη ψυχολογική φάση της ζωής μου και πραγματικά ήταν ο μόνος που με στήριζε, σαν ένας "μεγάλος φίλος" μιας και εγώ τότε ήμουν 20 χρονών κι εκείνος με περνούσε 10 χρόνια. Μου είχε δείξει κάποια σημάδια του χειριστικού του χαρακτήρα που τότε ερμήνευα ως "αθώα"- π.χ., κάποιες φορές χρησιμοποιούσε κάτι που του είχα εμπιστευτεί εναντίον μου για να μου πει πόσο κακός ή ελλειμματικός άνθρωπος είμαι, εξοργιζόταν στα ξαφνικά χωρίς λόγο και έψαχνε διαρκώς αφορμές για να βρει αν έχω κακές προθέσεις απέναντί του. Ένιωθα λες και δεν με εμπιστευόταν και δεδομένου των ψυχολογικών προβλημάτων που μου είχε πει ότι έχει εγώ πάντα τον δικαιολογούσα. Έβλεπα επίσης και κάτι κινήσεις που δεν μου άρεσαν- όπως υποτιμητικά σχόλια για τη σύζυγό του και τις γυναίκες γενικότερα, αδέξια και προσβλητικά σεξουαλικά αστεία για άλλες μαθήτριες, μία τάση να με αγγίζει και να με χαϊδεύει με έναν μη-φιλικό τρόπο (ακόμη και αν δεν ήταν σε σημεία που θα μπορούσε να παρεξηγήσει κανείς και να το θεωρήσει "σεξουαλική παρενόχληση") και μια παράξενη εμμονή να μου στέλνει συνέχεια sms ή να μου τηλεφωνεί τα μεσάνυχτα "γιατί ανησυχούσε για μένα" ή ένιωθε ότι του έλειπα. Τον είχα ρωτήσει πολλές φορές αν έχει ερωτικά συναισθήματα για μένα, αλλά το αρνούταν σε σημείο να νευριάζει και να δακρύζει όταν εγώ επέμενα ή του ζητούσα να μην με χαϊδεύει συνέχεια- γιατί έλεγε ότι σαν άτομο με προβλήματα όρασης έτσι είχε μάθει να επικοινωνεί. Επιπλέον, παρατηρούσα ότι ήταν τόσο διαχυτικός με όλους τους άλλους γύρω του και στην αρχή απλά προσπαθούσα να το δεχτώ και να "μιλήσω τη γλώσσα του".
Όταν όμως η γνωριμία μας άρχισε να γίνεται πιο στενή, δηλαδή είχαμε γίνει φίλοι και λέγαμε τα προσωπικά μας, μου εξομολογήθηκε ότι με είχε ερωτευτεί και ότι μου το είπε για να του φύγει σαν βάρος και όχι επειδή περίμενε από μένα να ανταποκριθώ. Του ξεκαθάρισα ότι δεν ένιωθα έτσι απέναντί του και συμφώνησα να συνεχιστεί η συνεργασία μας σαν δάσκαλος και μαθήτρια μόνο αν μιλούσε σε ψυχολόγο για να σώσει τον γάμο του- έτσι κι έκανε. Από τότε και μετά όμως άρχισε να μου βγάζει έναν άλλον εαυτό: ανησυχούσε ότι είχα κι εγώ διάφορα σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, με κατηγορούσε ότι μπορεί και να μην είμαι "φυσιολογική" που δεν νιώθω ερωτικά απέναντί του, γινόταν όλο και πιο προσβλητικός κι εριστικός μαζί μου και μετέφερε στο μάθημα την όποια αρνητική διάθεση είχε, είτε μαζί μου είτε με οποιονδήποτε άλλο. Έπρεπε να τον αγκαλιάζω και να τον ηρεμώ μέσω της σωματικής επαφής (η οποία όσο "αθώα" και να ήταν εγώ ένιωθα ότι ήταν αρκετά χειριστικό να μου ζητάει κάτι τέτοιο) και το θεωρούσε εντάξει να μου βγάζει τα απωθημένα του "γιατί ήμασταν φίλοι" και επειδή μετά μου ζητούσε συγνώμη και απέδιδε την παράξενη συμπεριφορά του σε αδυναμία ελέγχου των συναισθημάτων ή τον παρορμήσεών του. Το συγκεκριμένο ψυχολογικό πρόβλημα που είχε εξάλλου τα δικαιολογούσε όλα αυτά, όπως είχα διαβάσει ψάχνοντας πληροφορίες στο ίντερνετ. Και εκτός από αυτή τη "σκοτεινή πλευρά του", όταν ήταν σε καλή ψυχολογική κατάσταση γινόταν ένας πολύ ανοιχτός κι εγκάρδιος άνθρωπος. Όλοι τον συμπαθούσαν και του συγχωρούσαν τα βίαια ξεσπάσματά του.
Τα τελευταία δύο χρόνια είχαν γίνει αρκετά πράγματα μεταξύ μας που με έκαναν να πιστεύω ότι δίπλα μου έχω έναν χειριστικό άνθρωπο και μάλλιστα είχα επισκεφτεί 2-3 ειδικούς προκειμένου να μου μιλήσουν για το πρόβλημα που είχε και όλες μου έδιναν τη συμβουλή να αρχίσω να αποστασιοποιούμαι σιγά-σιγά. Όταν το έκανα όμως, πάντα θα γινόταν κάτι από την πλευρά του για να με χρειαστεί ή να μου δείξει ένα παραπάνω ενδιαφέρον σαν φίλη, ενώ σταματούσε και κάθε χειριστική ή "φιλικο-ερωτική" συμπεριφορά που με ενοχλούσε. Ώσπου από ένα σημείο και μετά άρχισε να μου "αποκαλύπτεται" με ακόμη πιο έντονο τρόπο. Μου έλεγε ότι του αρέσει να παίζει ψυχολογικά παιχνίδια και να στενοχωρεί τους κοντινούς του ανθρώπους για να έχει μετά την ευχαρίστηση να τους παρηγορεί, άρχισε να μου λέει ξανά ότι η έλλειψη σωματικής επαφής που υπήρχε μεταξύ μας τον έκανε να απομακρύνεται από κοντά μου συναισθηματικά, απαιτούσε μεταξύ αστείου και σοβαρού να κάνω πράγματα που κατά τη γνώμη μου μόνο από τον ερωτικό σου σύντροφο θα μπορούσες να τα ζητήσεις, "προκειμένου να ακούσει τα προβλήματά μου". Βασικά, άρχισα να αισθάνομαι ότι όλον αυτό τον καιρό με χρησιμοποιούσε σαν "ερωτικό υποκατάστατο", χωρίς να το έχω πάρει χαμπάρι και επειδή είχε προβλήματα με τον γάμο του και αυτή τη συγκεκριμένη ψυχολογική πάθηση που δικαιολογούσε τέτοια ξεσπάσματα, εγώ τα ανεχόμουν. Όταν άρχισα να του βάζω όρια, μου έβγαζε έναν άλλον εαυτό- λες και δεν είχα μπροστά μου έναν πραγματικό φίλο, αλλά κάποιον που λειτουργούσε για την πάρτη του. Έβλεπα παρόμοιες ιστορίες με άλλους φίλους και φίλες του, για αυτό τελικά απομακρύνθηκα και εν τέλει ο ίδιος θέλησε να κρατήσει μόνο επαγγελματικές σχέσεις μαζί μου, κατά τη διάρκεια των οποίων όμως (μέχρι να ολοκληρώσω τις σπουδές μου) ήταν πολύ απότομος, προσβλητικός αλλά ακόμη και απειλητικός μαζί μου. Μου έλεγε πχ ότι "ήταν στο χέρι του να μην τελειώσω τις σπουδές μου, απλά επειδή δεν με συμπαθούσε". Τελικά, άλλαξα εκπαιδευτή και πήρα το πτυχίο μου καθυστερημένα.
Πρόσφατα έμαθα ότι τα 5 χρόνια που τον γνωρίζω "την είχε πέσει πλαγίως" σε τρεις μαθήτριες και ότι πριν λίγες μέρες μια μαθήτρια είχε διαμαρτυρηθεί στον διευθυντή για παρενόχληση χωρίς ωστόσο να θέλει να κάνει καταγγελία. Νιώθω λες και αυτός ο άνθρωπος με κορόιδεψε και με παρεχνοχλούσε με κάποιον τρόπο συνεχόμενα, κατά περιόδους, κι εγώ του το επέτρεπα δικαιολογώντας τον. Νιώθω ακόμη και ότι κατά κάποιον τρόπο εκμεταλλεύτηκε την καλοσύνη και την ανοχή μου γιατί συχνά ισχυριζόταν ότι δεν μπορούσε να ελέγξει τις παρορμήσεις του και όταν δεν ανταποκρινόμουν σε τέτοιου είδους αστεία ή καλέσματα, "την πλήρωνα" είτε σε προσωπικό επίπεδο, είτε στη συμπεριφορά του ως δάσκαλο. Δεν επέτρεψα ποτέ να με αγγίξει ή να μου κάνει πράγματα που δεν ήθελα, αλλά παρ'όλα αυτά είναι σαν εκείνος να "έπαιζε" με τα όριά μου. Ουσιαστικά νιώθω "κακοποιημένη" με κάποιον τρόπο, αλλά ξέρω ότι αν πχ πάω στον διευθυντή και του πω τί έχει γίνει, πρώτον μπορεί να μου πει "ήσουν ενήλικη και το επέτρεπες" και δεύτερον ότι δεν υπάρχει κάτι χειροπιαστό για να θεωρηθεί "σεξουαλική παρενόχληση". Αλλά εμένα μου φαίνεται σαν να ήταν... Τουλάχιστον έτσι ένιωθα, ακόμη και αρκετό καιρό μετά και αφού είχα αλλάξει δάσκαλο. Ακόμη και τώρα όποτε τον βλέπω μπροστά μου αισθάνομαι λύπη και αηδεία, όχι τόσο για τον εαυτό μου αλλά για τον ίδιο.
Θα μπορούσε όμως όλο αυτό να θεωρηθεί ως "παρενόχληση" ή "κακοποίηση" ή απλώς ήταν μία προσπάθεια "ψυχολογικού χειρισμού"?
