Ίσως δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει συντάξει έστω και για μια φορά στη ζωή του ένα βιογραφικό σημείωμα. Αρκετοί βέβαια είναι αυτοί που το γράφουν πολλές φορές στην διάρκεια του βίου τους- θες οι μεταβαλλόμενες συνθήκες εργασίας τους, θες ίσως κάποια κρυμμένη ματαιοδοξία, δεν είναι και λίγοι όσοι το ανανεώνουν σε τακτά διαστήματα.
Έτυχε λοιπόν να έχω τον τελευταίο καιρό πρόσβαση σε δεκάδες βιογραφικά σημειώματα, ανθρώπων όλων των ηλικιών που ενδιαφέρονταν να συμμετάσχουν σε κάποιο πρόγραμμα. Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να διαβάζει κανείς αυτά τα κείμενα με προσοχή και με σεβασμό συγχρόνως θα τολμούσα να πω. Η όλη παρουσίαση ενός βιογραφικού φανερώνει πολλά για τον κάτοχο του. Κατ? αρχάς υπάρχουν τα ευσύνοπτα σημειώματα, όπου μέσα σε 30 γραμμές το πολύ παρουσιάζεται όλη η δραστηριότητα του ατόμου σε αδρές φυσικά γραμμές. Είναι βιογραφικά πάντως που λες και γράφτηκαν στο πόδι, ιδιαίτερα αν υποψιαστείς από τα γραφόμενα πως αυτός που το συνέταξε απέκρυψε πολλές λεπτομέρειες από τη ζωή και το έργο του. Δεν του καταλογίζουμε πρόθεση ή σκοπιμότητα γι? αυτό, ίσως να έχει βαρεθεί πια να συντάσσει συνεχώς τα ίδια πράγματα, ίσως μάλιστα να πιστεύει πως είναι ανώφελο ή ματαιόδοξο να καταγράφει κάθε δυνατή λεπτομέρεια.
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν τα «γεμάτα» βιογραφικά, αυτά που ανεξάρτητα από την ηλικία του βιογραφούμενου εμφανίζουν μια πληρότητα σε όγκο και περιεχόμενο. Τι περίεργο συναίσθημα πάντως! Πώς είναι δυνατό να έχει επικρατήσει αυτή η λέξη, «βιο-γραφία», για κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που τελικά διαβάζουμε ή συντάσσουμε; Τα κείμενα αυτά δεν συνιστούν σε καμιά περίπτωση «βιο-γραφικά»- ουδεμία σημαντική πληροφορία για την ζωή του συγκεκριμένου ατόμου τελικά λαμβάνουμε. Πρόκειται για μια σημαντική μεν , αλλά ολωσδιόλου ατελής και ελλιπής παράθεση στοιχείων που αφορούν το διανοητικό συνήθως μέρος της ζωής ενός προσώπου. Τα βιογραφικά αυτού του είδους είναι γεμάτα με κατάλογο δημοσιεύσεων, προφορικών παρουσιάσεων σε συνέδρια, τίτλους σπουδών, επαγγελματικής εμπειρίας και άλλων συναφών δραστηριοτήτων. Πολύ λίγα είναι τα κείμενα που σου δίνουν μια άλλη προοπτική του προσώπου που καλείσαι με κάποιο τρόπο ν?αξιολογήσεις- ορισμένοι τολμούν να επεκταθούν και λίγο παραπάνω και να μιλήσουν για τις εξω-επαγγελματικές δραστηριότητες τους, τα λεγόμενα χόμπυ, αλλά κι αυτά πάλι δίνονται τηλεγραφικά, λες και πρέπει να συμπληρωθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός γραμμών. Πολλοί δε ούτε καν αναφέρουν το status της οικογενειακής κατάστασης τους, δεν γνωρίζουμε αν είναι άγαμος, έγγαμος, με παιδιά. Γιατί αυτό αποσιωπείται; Ποια σκοπιμότητα ψυχική άραγε εξυπηρετεί;
Μελετώντας τα βιογραφικά σημειώματα πολλών ανθρώπων οπωσδήποτε θ? αποκτήσει μια ικανοποιητική γνώση της ματαιοδοξίας που συνθέτει το προφίλ καθενός. Ουδείς μπορεί φυσικά να γνωρίζει την ποιότητα των προβαλλόμενων στοιχείων. Τόσα πολλά βιβλία, τόσες πολλές δημοσιεύσεις, τόσα πολλά επιστημονικά συνέδρια! Άραγε πόσα απ? όλ? αυτά θα έπρεπε να είχαν θέση εδώ μέσα; Αλλά ας μην είμαστε καχύποπτοι, ας πάρουμε την θετική όψη του πράγματος. Η ώρα που συντάσσεται ένα βιογραφικό, είναι μια ώρα ιερή. Ο αυτοβιογραφούμενος έχει ίσαμε εκείνη τη στιγμή ενώπιον του ένα μέρος από τη ζωή του το οποίο αξιολογεί ως το σημαντικότερο. Ακόμα και ο φτωχός σε δραστηριότητες νέος άνθρωπος, με πολλή περηφάνεια θα προσθέσει στον κατάλογο της ζωής του ένα στην ουσία ασήμαντο γεγονός, που όμως τον κάνει να αισθάνεται σημαντικός στην κοινότητα που θέλει να ενταχθεί. Και όσο μακραίνει ο κατάλογος, όσο νέα πράγματα προστίθενται σ? αυτόν, τόσο μεγαλώνει η αυτοεκτίμηση που τρέφει προς το πρόσωπο του. Είναι καθρέφτης της ζωής και της εμπειρίας το βιογραφικό, αλλά πόσο μονομερές και παραπλανητικό είναι τελικά! Πόσο σκόπιμα οριοθετημένο σε όψεις της ζωής μας που μας έχουν μάθει πως είναι σημαντικές και που οπωσδήποτε πρέπει να καταγραφούν.
Αν το δει κανείς από την ουσιαστική σημασία του, το βιογραφικό σημείωμα αποτελεί έναν γενικευμένο ελιγμό των ανθρώπων. Παντού ζητάνε βιογραφικά: για να εργαστείς, για να σπουδάσεις, για να πας ένα βήμα περαιτέρω στην ζωή αυτή. Παντού ζητάνε κάποια στοιχεία σου. Ζητάνε όμως πάντα τα λάθος στοιχεία!
Μια ξερή, ψυχρή και ελάχιστα διαφωτιστική περιγραφή της ουσίας του «βιογραφούμενου» αντίθετα έχουμε μπροστά μας. Απεικονίζονται αντικειμενικά γεγονότα τα οποία μάλιστα λαμβάνουν και αύξοντα αριθμό. Η παράθεση τούτη εντυπωσιακή στην ποσότητα της, είναι ωστόσο τόσο φτωχή σε πληροφορία.
«Ποιος είναι τελικά ο άνθρωπος το βιογραφικό του οποίου έχω μπροστά μου;». Την απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν θα το διαβάσουμε ποτέ στο βιογραφικό σημείωμα. Η συνήθης πρακτική επιβάλλει να είμαστε κοφτοί, συγκεκριμένοι και περιεκτικοί. Να μην μείνει κανένα περιθώριο στην ψυχή να εκφραστεί, στα συναισθήματα να βγουν στο φως, στις σκέψεις να υλοποιηθούν.
Ο καλύτερος τρόπος να κρυφτεί κάποιος από τα μάτια των πολλών είναι να συντάξει ένα βιογραφικό. Ενίοτε και να παραπλανήσει .Μικροί και μεγάλοι, επώνυμοι και «ανώνυμοι», όλοι μπορούν να καταγράψουν πολλές και ποικίλες δραστηριότητες σ? ένα κομμάτι χαρτί. Είναι τελικά η καλύτερη μέθοδος για να παραμένουμε κρυμμένοι από τα αδηφάγα βλέμματα των υπηρεσιών και όσων αυτάρεσκα θέλουν να μας αξιολογήσουν. Να κρύψουμε την ουσία μας, να προστατέψουμε την ψυχή μας. Να γιατί κάθε «βιογραφικό σημείωμα» δεν είναι παρά μια απόδειξη του φόβου μας τελικά για κάθε ουσιαστική συνάντηση- κυρίως με τον εαυτό μας, διότι αυτό που καταγράφουμε τόσο περήφανα δεν είναι παρά ένα «αυτοβιογραφικό σημείωμα» απ? όπου απουσιάζουν όλα τα σημαντικά γεγονότα της ζωής μας. «Μα δεν μας τα ζητάνε αυτά», θα αντιτείνει ο καθένας. Το ερώτημα όμως είναι αν εμείς θα θέλαμε ποτέ να τα καταγράψουμε, έστω για να γίνει βορά στην σκόνη κάποιου ραφιού του σπιτιού μας.
