Πάρτο αλλιώς! Κοινά γνωστικά λάθη
το διαβασα στο facebook και μου αρεσε πολυ, οποτε σας το μεταφερω.
βλεπετε και σεις τον εαυτο σας εκει μεσα??????
ΚΟΙΝΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΛΑΘΗ
ʼσπρο ή μαύρο.
Αν μία κατάσταση δεν είναι απολύτως τέλεια, την εκλαμβάνω ως πλήρη αποτυχία. Δεν υπάρχουν μέσες (γκρίζες) καταστάσεις, μόνο άκρα.
Παραδείγματα
«Εντάξει, πάρε το μέρος του. Εκείνος είναι τέλειος κι εγώ έχω πάντα άδικο.»
«Τη γυναίκα σου ή την αγαπάς ή τη μισείς»
«Αν δεν είσαι μέρος της λύσης, είσαι μέρος του προβλήματος»
«Αφού έφαγα μία κουταλιά παγωτό, πάει, κατέστρεψα τη δίαιτά μου» τρώω και το υπόλοιπο κουτί.
«Έσπασες το βάζο. Είσαι κακό παιδί»
Διαφωνείς μαζί μου -> «Δεν είναι σωστός τρόπος σκέψης αυτός»!
Υπεργενίκευση.
Από ένα μεμονωμένο αρνητικό γεγονός, βλέπω μία γενικευμένη κατάσταση που δεν τελειώνει ποτέ. Συνήθως εκφράζεται με τις λέξεις πάντα, ποτέ, κάθε, όλοι. Επικεντρωνόμαστε μόνο στις φορές ή τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν αυτό που μας αναστατώνει και όχι αυτά που το καταρρίπτουν.
Παραδείγματα
«Με απέλυσαν από τη δουλειά μου. Ποτέ δε θα πετύχω σε κάτι».
«Πάλι άργησες. Πάντα βάζεις τη δουλειά πάνω από εμένα».
Μου φέρεται σκάρτα -> «Όλοι έτσι μου φέρονται».
«Κάθε φορά που πάω να νιώσω καλύτερα, γίνεται κάτι και δεν τα καταφέρνω».
«Πώς γίνεται να λένε ότι ένα στα τρία ζευγάρια χωρίζει, αφού εγώ τουλάχιστον δέκα ζευγάρια και μόνο ένα από αυτά χώρισε».
«Αφού απόψε έχω ρέντα, δε χάνω με τίποτα»
Νοητικό Φίλτρο.
Διαλέγω ένα μοναδικό αρνητικό γεγονός και αναπτύσσω τη σκέψη μου αποκλειστικά γύρω από αυτό. Όπως το μελάνι που σκουραίνει το νερό, έτσι κι αυτό το γεγονός υπερκαλύπτει όλα τα υπόλοιπα και η όψη της πραγματικότητας γίνεται σκοτεινή κι απαισιόδοξη. Σκεφτόμαστε τη μισή αλήθεια.
Παραδείγματα
Δέχομαι πολλά θετικά σχόλια για την παρουσίασή μου στη δουλειά, αλλά ένα από όλα είναι κάπως επικριτικό. Έτσι εγώ σκέφτομαι επίμονα για ημέρες ότι η εργασία μου δέχτηκε επικριτικό σχόλιο και αγνοώ όλα τα θετικά.
Απόρριψη θετικών στοιχείων.
Απορρίπτω τις θετικές εμπειρίες επιμένοντας ότι «δε μετράνε», «δεν είναι αρκετά», κλπ. Αυτό αφαιρεί όλη τη χαρά από τη ζωή μας και μας κάνει να νιώθουμε ανεπαρκείς και αδικημένοι.
Παραδείγματα
Έχω μία καλή δουλειά αλλά λέω «Ε, δεν είναι και κάτι φοβερό. Δεν είναι η καλύτερη δουλειά που μπορείς να βρεις. Ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να την κάνει. Σιγά τη δουλειά».
Μου φέρεται γλυκά και τρυφερά ο άντρας μου «Έ, σιγά, αυτό πρέπει να κάνει. Όλοι οι σύζυγοι αυτή την υποχρέωση έχουν. Δεν έγινε και κάτι».
«Και που μου έστειλε δώρο; Τι έγινε; Νομίζει ότι έτσι θα ξεχάσω όλα τα υπόλοιπα; Τι είναι αυτό μπροστά στα άλλα που έχουν συμβεί;»
«Ξέρω καλά ότι το κάνεις επίτηδες και μου φέρεσαι έτσι τώρα, για να με μειώσεις» (τις φορές που μου φέρεσαι καλά, όμως, δε θα πω ότι το κάνεις για να με ανεβάσεις)
Για το μειούμενο προσδόκιμο επιβίωσης στη Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του ?80, έφταιγε ο κομουνισμός. Για το αυξημένο όμως ποσοστό βρεφικών θανάτων στις ΗΠΑ την ίδια περίοδο, δεν έφταιγε ο καπιταλισμός.
Βιαστικά συμπεράσματα.
Ερμηνεύω τα γεγονότα αρνητικά, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για να στηρίξουν αυτή την εξήγηση. Κλασικές περιπτώσεις βιαστικών συμπερασμάτων είναι πρακτικές της "τηλεπάθειας" και της "μαντικής", και ο συναισθηματικός τρόπος σκέψης...
- "Τηλεπάθεια": Μαντεύω πώς σκέφτονται ή νιώθουν οι άλλοι, σα να μπορώ να διαβάσω τη σκέψη τους. Χωρίς να ελέγξω τι ακριβώς ισχύει, βγάζω συμπέρασμα ότι κάποιος αντιδρά αρνητικά προς το πρόσωπό μου, ή ότι γνωρίζω την πρόθεσή του. Δεν ρωτάω για να εξακριβώσω τι έχει ο άλλος στο μυαλό του.
Παραδείγματα
Με κοιτάει χωρίς να μιλάει--> «Με έχει απορρίψει σαν γυναίκα και σκέφτεται ότι δεν έπρεπε να έχει βγει ραντεβού μαζί μου».
Δεν με πήρε τηλέφωνο --> «Μου κρατάει μούτρα ακόμη για τον προχτεσινό καβγά. Προφανώς δεν θα τηλεφωνήσω ούτε κι εγώ»
Με ρώτησε αν μπορούμε να αναβάλουμε τη συνάντησή μας --> «Θέλει να με αποφύγει. Ψάχνει τρόπο να το γλιτώσει».
Ξέρω ακριβώς τι εννοεί --> δε ρωτάω απλώς επιτίθεμαι.
«Σίγουρα με έχει για ηλίθιο».
- "Μαντικές ικανότητες": Μαντεύω ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν άσχημα.
Παραδείγματα
Έχω άγχος για τις εξετάσεις --> «Θα πατώσω στις εξετάσεις μου».
Έχω κατάθλιψη τώρα --> «Ποτέ δε θα γίνω καλά».
"Θα αποτύχω πάλι".
- Συναισθηματικός τρόπος σκέψης: Συμπεραίνω ότι τα συναισθήματά μου αντανακλούν την πραγματικότητα και χρησιμοποιώ μόνο αυτά για να κρίνω την κατάσταση/ τα άτομα.
Παραδείγματα
Έχω άγχος --> Δε θα τα καταφέρω
Έχω αγωνία --> Κάτι κακό θα συμβεί
Φοβάμαι τα αεροπλάνα --> πρέπει να είναι πολύ επικίνδυνα.
Νιώθω ενοχές --> πρέπει να είμαι κακός άνθρωπος.
Αισθάνομαι θυμό --> μου έχουν φερθεί άδικα
Έχω αίσθημα κατωτερότητας --> μάλλον είμαι κατώτερος
Νιώθω απελπισία --> δεν υπάρχει ελπίδα
Νιώθω εκτός τόπου και χρόνου --> δεν ανήκω εδώ
Νιώθω τρελός --> πρέπει να έχω κάποια διαταραχή
Υπερβολή (κάνω το τόσο τόοοοσο) ή αλίώς Καταστροφολογία
Υπερβάλλω για τη σημασία των προβλημάτων, των μειονεκτημάτων ενός χαρακτήρα, των λαθών, της κάθε ατυχίας, κλπ. Αποδίδω στα γεγονότα φοβερές αρνητικές συνέπειες, με συνέπεια να φαίνεται σα να μην μπορώ να τα ανεχτώ ή να τα ξεπεράσω.
Από την άλλη, αγνοώ τη σημασία των θετικών εμπειριών, καλών εξελίξεων, πλεονεκτημάτων του χαρακτήρα μου ή των λαθών των άλλων, κλπ. (Σμίκρυνση του θετικού)
Παραδείγματα
«Είναι χάλια. Χειρότερα δε γίνεται. Καταστροφή».
«Δεν αντέχω» (μπορεί να μη μου αρέσει η κατάσταση, αλλά φυσικά και αντέχω! Εδώ είμαι και σου μιλάω!)
Βλέπω τα παιδιά να παίζουν στο σαλόνι και να κρύβονται πίσω από τις κουρτίνες --> «Θα τραβήξετε τις κουρτίνες, θα τις σκίσετε τελείως και θα πέσετε πάνω στο τζάμι, θα το σπάσετε και θα κόψετε το λαιμό σας και θα πεθάνετε».
Δεν τα πήγα καλά σήμερα στη δουλειά μου --> «Κατέστρεψα την καλή δουλειά όλου του μήνα».
Με άφησε ο άντρας μου για μία μικρότερη --> «Έχει καταστραφεί ολόκληρη η ζωή μου».
«Γελοιογράφος»
Γελοιοποιώ τα επιχειρήματα της αντίθετης πλευράς και τα κάνω ακραία προκειμένου να τα απορρίψω πιο εύκολα.
Παράγδειγμα
Πιστεύω ότι δεν είμαι αρκετά έξυπνος κι όταν μου λέει η μητέρα μου ότι είμαι έξυπνος και απαντάω «Ναι, βέβαια, είμαι έτοιμος για το Νόμπελ»
Πιστεύω ότι δεν είμαι αρκετά αδύνατη κι όταν κάποιος μου λέει ότι αδυνάτησα λέω "Πάρα πολύ, εγώ και η Χερτζίκοβα..."
Συμπεράσματα βάσει της έλλειψης στοιχείων
Πρόκειται για το επιχείρημα ότι όσα δεν έχουν αποδειχτεί αλήθεια είναι ψέμα, κι όσα δεν έχουν αποδειχτεί ψευδή είναι αλήθεια. Σίγουρα δεν μπορώ να αποδείξω ότι δεν υπάρχουν νεράιδες αλλά αυτό δε σημαίνει ότι υπάρχουν!...
Παραδείγματα
"Ναι, τα έχω καταφέρει στο παρελθόν, αλλά ΚΙ ΑΝ αυτή τη φορά δεν τα καταφέρω;" (δεν μπορώ φυσικά να το γνωρίζω εκ των πρωτέρων, αυτό δε σημαίνει ότι θα τα θαλασσώσω)
Δεν υπάρχει κάποιος να αποδείξει ότι αν μιλήσω στην κοπέλα που με κοιτάει στο μπαρ δε θα με απορρίψει --> Θα με διώξει με τις κλωτσιές
Ποιος μπορεί να μου πει ότι δε θα κάνω κάποιο λάθος αν μιλήσω στο μήτινγκ; --> Αν μιλήσω θα γίνω ρεζίλι
Δεν έχω βρει ακόμη άντρα που να μου πει ότι με αγαπάει --> «Δεν υπάρχει κανείς που να μου πει πως μ? αγαπά»
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι θέλεις το καλό μου --> δε θέλεις το καλό μου
Χρήση της ιδιαιτερότητας
Χρησιμοποιώ τη δικαιολογία ότι κάτι είναι πολύ ιδιαίτερο και διαφορετικό για να δικαιολογήσω τον παράλογο τρόπο σκέψης μου.
Παραδείγματα
«Πώς μπορείς να ξέρεις ότι η μητέρα σου το κάνει για να σε εκδικηθεί, όταν δεν έχεις συζητήσει καθόλου μαζί της;» --> «Δεν την ξέρεις εσύ τη μητέρα μου, είναι πέρα από κάθε προηγούμενο».
«Πώς ξέρεις ότι δε θα βρεις ποτέ το ταίρι σου; Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις»
--> «Με τη δική μου ατυχία, κάτι ξέρω».
«Πρέπει»
Λέμε στον εαυτό μας ότι τα πράγματα έπρεπε να είναι όπως τα περιμέναμε ή όπως ελπίζαμε να είναι.
Μετατρέπουμε τις προσωπικές μας επιλογές, προτιμήσεις, επιθυμίες σε απόλυτους κανόνες για εμάς και τους άλλους και δύσκολα αποδεχόμαστε μια διαφορετική πραγματικότητα.
Τα «πρέπει», «οφείλω
», «έχω υποχρέωση» οδηγούν σε ενοχή και απογοήτευση από τον εαυτό μας. Τα «πρέπει» που απαιτούμε από τους άλλους μας οδηγούν στο θυμό και την απογοήτευση από τους άλλους. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το «πρέπει» για να κινητοποιήσουν τον εαυτό τους, λες κι έχουν ανάγκη να τιμωρηθούν αν δεν κάνουν κάτι. Αυτό συνήθως δε δουλεύει γιατί καταργούμε την έννοια της ελεύθερης επιλογής (και συχνά για να αποδείξουμε την ελευθερία της βούλησής μας κάνουμε το αντίθετο από αυτό που «έπρεπε»)
Παραδείγματα
«Δεν έπρεπε να κάνω τόσα λάθη στο διαγώνισμα» --> δεν ξαναδιαβάζω τόσο πολύ
«Δεν πρέπει να είναι τόσο πεισματάρης και ερειστικός»
«Δεν πρέπει να φάω κουλουράκια».
«Πρέπει να πάρω προαγωγή»
«Οι άνθρωποι οφείλουν να είναι δίκαιοι».
«Δεν έπρεπε να μου φερθεί έτσι».
«Γιατί είμαι έτσι;» = Δεν πρέπει να είμαι έτσι
«Γιατί μου το έκανε αυτό;» = Δεν έπρεπε να μου το κάνει
«Πώς έγινε αυτό;» = Δεν έπρεπε να γίνει
«Γιατί σε εμένα; Γιατί να το πάθω εγώ; Πώς γίνεται;»
Δε γίνεται να του πω τέτοιο πράγμα, δεν μπορώ = (νομίζω ότι δεν πρέπει, στην ουσία δε θέλω)
Δεν μπορώ να ελέγξω τον εαυτό μου = (πρέπει να ελέγξω τον εαυτό μου)
Χαρακτηρισμός
Αντί να κρίνω τις καταστάσεις, τις συμπεριφορές και τα λάθη μεμονωμένα, χαρακτηρίζω τον άνθρωπο.
Αυτό είναι παράλογο, γιατί ένας άνθρωπος δεν είναι όσα κάνει. Υπάρχουν ανθρώπινα όντα, όχι «ηλίθιοι», «τίποτα», «μηδενικά». Αυτές οι ετικέτες είναι εντελώς άχρηστες και το μόνο που καταφέρνουν είναι να μας γεμίζουν θυμό, απογοήτευση, απόγνωση, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αν κάποιος κάνει κάτι που δεν μου αρέσει και χαρακτηρίσω εκείνον κι όχι τη συμπεριφορά του, τότε είναι σα να λέω ότι το πρόβλημα είναι ο χαρακτήρας του και όχι το πώς σκέφτηκαν ή έδρασαν. Τους απορρίπτω λοιπόν εντελώς. Αυτό θα με κάνει να είμαι επιθετικός και δε θα με καθοδηγήσει να επικοινωνήσω εποικοδομητικά.
Παραδείγματα
Έκανα λάθος --> «Είμαι αποτυχημένος»
Είπα κάτι χαζό --> «Είμαι χαζός»
«Είναι κολλημένος, μην παίρνεις σοβαρά τα επιχειρήματά του».
Είπε ψέματα --> «Είναι ψεύτης. Μην τον πιστεύεις ποτέ».
Ανάληψη ευθυνών/ Ενοχή
Αναλαμβάνω την ευθύνη για κάτι που δεν είναι απόλυτα κάτω από τον δικό μου έλεγχο κι αυτό μου προκαλεί ενοχή, τύψεις, ντροπή, αίσθημα ανεπάρκειας. Ή μπορεί να κάνω το αντίθετο, να ρίχνω το φταίξιμο σε άλλους και να αγνοώ τι ρόλο έχω παίξει εγώ σε κάτι που συνέβη.
Οι άλλοι, βέβαια, δε θέλουν συνήθως να είναι οι αποδιοπομπαίοι τράγοι και τελικά θα ρίξουν με τη σειρά τους όλο το φταίξιμο σε εμένα.
Παραδείγματα
Ο γιος μου πήρε κακούς βαθμούς --> «Είμαι κακός πατέρας»
Με απάτησε ο άντρας μου--> «Αν ήμουν πιο όμορφη δε θα το είχε κάνει»
Δεν τα πάμε καλά «Φταίει ο σύζυγος που είναι πάντα παράλογος».
«Μακάρι να το είχα προβλέψει, να το είχα σταματήσει».
«Μακάρι να είχα κάνει τα πράγματα αλλιώς». (ενώ, στην πραγματικότητα, δεν θα μπορούσα να είχα αποτρέψει αυτό που έγινε)
Σύγχυση συσχέτισης με αιτία
Μπερδεύω τη συσχέτιση με την αιτίαση. Αν δύο γεγονότα έχουν σχέση μεταξύ τους ή συμβαίνουν το ένα μετά το άλλο, ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ότι το ένα ΠΡΟΚΑΛΕΙ το άλλο!
Παραδείγματα
Της μίλησα άσχημα + μετά έπαθε κατάθλιψη--> «Έπαθε κατάθλιψη επειδή της μίλησα άσχημα».
«Είσαι θλιμμένη όποτε μιλάς μαζί του. ʼρα είσαι θλιμμένη επειδή μιλάς μαζί του.»
