Αυτοεκτίμηση…Τι είναι και πώς μπορούμε να την ενισχύσουμε;
Η αυτοεκτίμηση είναι η πιο καθοριστική κινητήριος δύναμη στη ζωή. Είναι το σημαντικότερο «καύσιμο» για την ψυχική μας υγεία και καθορίζει όλους τους τομείς της ζωής. Όταν η αυτοεκτίμησή μας είναι υψηλή εργασιακά, παράγουμε περισσότερο, συνδεόμαστε ερωτικά καλύτερα, είμαστε ποιο αποτελεσματικοί και τρυφεροί γονείς και διατηρούμε ισχυρότερες φιλίες. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση σχετίζεται με άγχος, φόβο, ενοχές, συγκρούσεις με άλλο φύλο, αυτοκτονικές τάσεις, κατάθλιψη, χαμηλή επίδοση στο σχολείο ή απόδοση στη δουλειά, χρήση ουσιών, βία, συνεχή προσπάθεια κάποιου να αποδείξει την αξία του.
Όσοι αγαπούν και εκτιμούν ουσιαστικά τον εαυτό τους, δεν σημαίνει ότι νιώθουν πάντα ικανοί και υπέροχοι. Συχνά, μπορεί να αμφισβητήσουν τον εαυτό τους ή να νιώσουν αβεβαιότητα για μια επιλογή που θα κάνουν. Το σίγουρο είναι ότι όλα αυτά δεν τους κλονίζουν. Εκείνος που έχει αυτοεκτίμηση, είναι έτοιμος να διδαχθεί από τα λάθη του, δεν διαλύεται όταν δέχεται την κριτική των άλλων, δεν αποθαρρύνεται από τα εμπόδια που παρουσιάζονται στη ζωή. Επίσης, είναι ανοιχτός και επικοινωνιακός, δέχεται με χαρά τη βοήθεια των άλλων, θεωρεί όταν αξίζει την αγάπη των ανθρώπων γύρω του και δεν νιώθει τρόμο στην ιδέα της αποτυχίας.
Tο σίγουρο είναι πάντως, πως δεν ζημιώνουμε κανέναν αν έχουμε μεγάλη αυτοεκτίμηση! Αντίθετα, φαίνεται ότι αυτή η θετική στάση, η «γενναιοδωρία» προς τον εαυτό μας, μας κάνει περισσότερο γενναιόδωρους και δεκτικούς και απέναντι στους άλλους.
Πού μπορεί να οφείλεται η χαμηλή αυτοεκτίμηση;
1. Σε γενικεύσεις: Ένα λάθος που μπορεί να κάνουμε το μεγιστοποιούμε, το γενικεύουμε και αυτόματα «Ό,τι κάνω είναι ένα λάθος».
2. Στο να ανησυχούμε συνεχώς για τη γνώμη των άλλων, για το τι λένε οι άλλοι για μας.
3. Στο να συγκρίνουμε τον εαυτό μας συνεχώς με άλλους. Η μόνη σύγκριση που μπορεί να μας βοηθήσει είναι η σύγκριση με τον εαυτό μας. Ας γίνουμε καλύτεροι από ό,τι ήμασταν στο παρελθόν.
4. Στο να αναζητάμε συνεχώς την τελειότητα. Λέμε για τους άλλους ότι «Κανείς δεν είναι τέλειος», αλλά με τον εαυτό μας δεν είμαστε επιεικείς.
5. Στο να σκεφτόμαστε μόνο με «άσπρο ή μαύρο» και να χαρακτηρίζουμε γενικά τον εαυτό μας «επιτυχημένο» ή «αποτυχημένο». Αυτό όμως αλλάζει συνεχώς, πάντα σε κάποια πράγματα πετυχαίνουμε και σε κάποια άλλα όχι.
6. Στο να μη διεκδικούμε: είτε με το να υποχωρώ, είτε με το να διεκδικώ, αλλά μετά να νιώθω τύψεις και ενοχές.
7. Σε εμπειρίες από την παιδική ή την εφηβική μας ηλικία, που πιθανό να έχουν επηρεάσει και ίσως να έχουν διαστρεβλώσει, την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας (κακοποίηση που μπορεί να έχουμε υποστεί, έντονη κριτική από τους γονείς, πράγματα που μας έκαναν να ντρεπόμαστε πολύ).
Πώς μπορώ να ενισχύσω την αυτοεκτίμησή μου;
Αντέστρεψε τα 7 παραπάνω σημεία και κάνε ακριβώς το αντίθετο. Ακόμα κι η κακή εικόνα για τον εαυτό μας από την παιδική ηλικία, δε μένει για πάντα σταθερή, αμφιβήτησέ την και μπορείς να αλλάξεις το πώς βλέπεις τον εαυτό σου.
Να είσαι πιο επιεικής και πιο «γενναιόδωρος/η» με τον εαυτό σου. Μην τον κρίνεις συνεχώς αρνητικά και μην τον τυραννάς με υπερβολικές απαιτήσεις του είδους «Αυτό πρέπει να το πετύχω οπωσδήποτε», «Αν δεν τα καταφέρω σε αυτό, θα είμαι ένας αποτυχημένος/η».
Επέτρεψε στον εαυτό σου λάθη και ατέλειες, πες του «Μπράβο» για κάθε καλή προσπάθεια που κάνει κι όταν χρειάζεται, μη ντραπείς να ζητήσεις βοήθεια από τους άλλους.
Σε κάθε περίπτωση που θεωρείς ότι ήσουν «λάθος», «αποτυχημένος/η ή ανεπαρκής», να συγχωρήσεις τον εαυτό σου και να συνειδητοποιήσεις ότι έκανες ό,τι καλύτερο μπορούσες σύμφωνα με τις δυνατότητες που είχες τότε. Άλλωστε, ότι είμαστε σαν άνθρωποι οφείλεται και στις επιτυχίες, αλλά και στις αποτυχίες μας.
Δε μιλάμε για άνευ όρων θαυμασμό του εαυτού μας (αυτό είναι ψευδο-αυτοεκτίμηση). Η αληθινή αυτοεκτίμηση απαιτεί ειλικρινή αντίληψη των δυνατοτήτων αλλά και αποδοχή των αδυναμιών μας. Βρες τη δυνατότητά σου, νιώσε για αυτή και μη νιώθεις «αποτυχημένος/η» για τις αδυναμίες σου.
Βάλε μικρούς, πραγματοποιήσιμους στόχους, ώστε να φτάσεις στο σκοπό σου. Πολλές φορές δεν πετυχαίνουμε κάτι, όχι γιατί δεν είμαστε αρκετά ικανοί, αλλά γιατί δεν οργανώνουμε σωστά τις ενέργειές μας ή γιατί έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις.
Κάνε στον εαυτό σου μικρά «δώρα», έναν καφέ, μια βόλτα, ένα ρούχο και ότι άλλο μπορεί να σε ευχαριστήσει. Είναι ένας τρόπος για να του πεις «Μπράβο».
Αγάπησε και φρόντισε το σώμα σου. Η γυμναστική ωφελεί σε πολλά, ένα από αυτά είναι ότι μας κάνει να νιώθουμε πιο όμορφα -λόγω των ορμονών που απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο όταν γυμναζόμαστε.
Βρες ενδιαφέροντα, γνώρισε ανθρώπους, κάνε φιλίες.
Άλλαξε τις αρνητικές σκέψεις σε θετικές, χωρίς να σκέφτεσαι συνεχώς το χειρότερο (μπορεί να μην είναι αρχικά εύκολο, αλλά με τη συνεχή εξάσκηση και προσπάθεια, θα έρχονται αυτόματα οι θετικές σκέψεις).
Να μπορείς να αποδεχτείς τα συναισθήματα που σε φοβίζουν, επειδή τα θεωρείς αρνητικά και ανεπίτρεπτα (θλίψη, μοναξιά, φόβος). Όλα τα συναισθήματα είναι πολύτιμα και κάτι έχουν να σου προσφέρουν, μη φοβηθείς να τα εκφράσεις όταν το έχεις ανάγκη.
Ξεχώρισε τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή σου και χώρισέ τους σε εκείνους που τονώνουν την αυτοεκτίμησή σου και σε εκείνους που τη μειώνουν. Από τους πρώτους, δέξου τη θετική τους γνώμη, χωρίς να την υποτιμάς με σκέψεις όπως «Το λέει μόνο για να με παρηγορήσει», «Αν ήταν κάποιος πιο σχετικός με το θέμα, θα είχε σίγουρα διαφορετική γνώμη». Στους δεύτερους, μίλησε για το πώς αισθάνεσαι όταν σε υποτιμούν και για το πόσο θα ήθελες να σε στηρίζουν. Αν δεν αλλάξουν αντιμετώπιση, το πρόβλημα μπορεί να είναι δικό τους, όχι δικό σου.
Κάποιες απαιτήσεις και επιθυμίες, είτε δικές σου είτε των άλλων, μπορεί να σε ταλαιπωρούν, αν επί χρόνια δεν μπορείς να τις πραγματοποιήσεις. Μήπως πρέπει να τις εγκαταλείψεις και να κάνεις αυτό που πραγματικά μπορείς και θέλεις;
Όταν μια κατάσταση δε σε ικανοποιεί πια ή σε γεμίζει αμφιβολίες για τον εαυτό σου, μη φοβηθείς να την αλλάξεις.
Τέλος, φτιάξε έναν κατάλογο με όλα τα θετικά σου σημεία, τις δυνατότητές σου και τις αρετές σου. Αν δυσκολεύεσαι, ξαναπροσπάθησε! Αν δεις εσύ πρώτος τι καλό έχεις μέσα σου, τότε θα το δουν κι οι άλλοι. Κι αν κάποιοι δεν το δουν, δεν πειράζει, σημασία έχει που το ξέρεις εσύ και προχωράς με αυτό.
Κερδίζοντας τη μάχη της αυτοεκτίμησης, είναι σαν να κερδίζεις τη μάχη με τις
μεγαλύτερες χαρές της ζωής. Από εσένα εξαρτάται..!!
Μια τεχνική για την αντιμετώπιση της χαμηλής αυτοεκτίμησης
Το κείμενο που ακολουθεί περιέχεται στο έξοχο βιβλίο του David Burns: 'The Feeling Good Handbook', (1989 εκδ. Penguin). Δίνει μια γενική εικόνα του τι μπορεί να κάνει η Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία για σας που αντιμετωπίζετε προβλήματα άγχους - πανικού και στεναχώριας - κατάθλιψης. Το βιβλίο κυκλοφορεί στην Αγγλική. Η Ελληνική του απόδοση παρέχεται απλά και μόνο για την ευαισθητοποίηση του Ελληνικού κοινού στην γνωσιακή ψυχοθεραπεία. Στο σημερινό μας άρθρο θα δούμε πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις αρνητικές σκέψεις αλλά και τη χαμηλή αυτοπεποίθηση που πιθανόν να μας τις προκαλεί.
Κείμενο D. Burns - Απόδοση στα Ελληνικά
ΤΕΧΝΙΚΗ: ΒΡΕΙΤΕ ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΣΤΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΣΑΣ
Όπως έχουμε ήδη συζητήσει, το πρώτο πράγμα που μπορείτε να κάνετε όταν αισθάνεστε άσχημα είναι να γράψετε σε ένα κομμάτι χαρτί μια σύντομη περιγραφή της πραγματικής κατάστασης ή του προβλήματος που σας ενόχλησε. Μετά, βρείτε και βαθμολογήστε κάθε ένα από τα αρνητικά συναισθήματα που νιώσατε σε μια κλίμακα από το 0 έως το 100. Το τρίτο βήμα είναι να γράψετε και να απαριθμήσετε κάθε μια από τις αυτόματες αρνητικές σας σκέψεις στην αριστερή στήλη του Δελτίου Καταγραφής των Αρνητικών Σκέψεων. Κατόπιν, βρείτε το λάθος στην διεργασία της σκέψης.
Για να σας δώσω ένα σύντομο παράδειγμα θα σας αναφέρω την περίπτωση του Νίκου.
Ο Νίκος, ο οποίος είχε έναν έντονο φόβο για τις στενές σχέσεις με άλλους ανθρώπους και ιδιαίτερα κοπέλες, αρκετά συχνά κατέληγε σε διάφορα κακόφημα μπάρ και πέρναγε τη νύχτα του με εκδιδόμενες γυναίκες. Την επόμενη ημέρα όμως αισθανόταν μεγάλη κατάθλιψη διότι σκεφτόταν ότι "Είμαι ένα ρεμάλι της ζωής". Αναγνωρίζετε κάποια "στρέβλωση" της σκέψης του; Βέβαια, εσείς μπορεί να πιστεύετε ότι ο Νίκος πράγματι είναι ένα ρεμάλι της ζωής και ότι καλά κάνει και νιώθει έτσι. Υπάρχουν όμως πολλά προβλήματα με το επιχείρημα αυτό. Όταν ο Νίκος θεωρεί τον εαυτό του ρεμάλι, πείθει τον εαυτό του ότι δεν είναι άξιος της αγάπης των άλλων. Τότε όμως είναι ακόμη πιο πιθανό να συνεχίσει να πηγαίνει σε μπαρ και με πόρνες διότι έτσι αξίζει ένα ρεμάλι. Επίσης, η ντροπή και η μειωμένη αυτοεκτίμηση που έχει ο Νίκος τον δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο να ανοιχτεί σε μια σχέση με μια γυναίκα την οποία να σέβεται και να νοιάζεται. Φοβάται να ρισκάρει μια πιθανή απόρριψη, απλά και μόνο διότι θεωρεί αδύνατο ότι κάποια θα μπορούσε ποτέ να τον αγαπήσει. Εάν όμως αρχίσει να αποδέχεται τον εαυτό του, μπορεί να αισθανθεί πιό άξιος για την αγάπη των άλλων και να βρεί το κουράγιο για πιο στενές σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους.
Όταν προσπαθείτε να βρείτε τα λάθη (τις "στρεβλώσεις") στην διεργασία της σκέψης δεν είναι ανάγκη να είστε απολύτως ακριβής. Το σημαντικό είναι να προσπαθήσετε να βρείτε τουλάχιστον ένα ή περισσότερα λάθη για κάθε αυτόματη αρνητική σκέψη. Αυτό θα σας κάνει πιό εύκολο να δώσετε μια αιτιολογημένη απάντηση στην δεξιά στήλη του Δελτίου Καταγραφής.
Προσπαθήστε την παρακάτω άσκηση: Ας υποθέσουμε ότι κάποιος σας σχολιάζει έντονα αρνητικά. Εσείς ταράζεστε πολύ και σκέφτεστε: "Πάντα βλακείες κάνω. Είμαι ένας αποτυχημένος". Αυτές οι σκέψεις σας κάνουν να νιώθετε ανεπαρκής και ένοχος. Ποιά είναι τα λάθη στις σκέψεις αυτές.
Απάντηση: Διπολική σκέψη, υπεργενίκευση, νοητικό φίλτρο, παραγνώριση θετικών, μεγαλοποίηση, συναισθηματική λογική, λανθασμένος χαρακτηρισμός και προσωποποίηση.
ΕΞΕΤΑΣΤΕ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Αφού καταγράψετε τις αρνητικές σας σκέψεις και αναγνωρίσετε τα λάθη (τις "στρεβλώσεις") στην διεργασία αυτών των σκέψεων, μπορείτε να ρωτήσετε τον εαυτό σας: "Τι στοιχεία έχω που να μου λένε ότι αυτό που σκέφτομαι ισχύει πραγματικά;". Επειδή αισθανόμαστε τόσο άσχημα πολύ συχνά πιστεύουμε ότι τα πράγματα είναι άσχημα χωρίς να εξετάζουμε τα δεδομένα που έχουμε. Όταν όμως κάνετε τον κόπο να εξετάσετε τα δεδομένα τότε μπορεί να δείτε τα πράγματα από άλλη οπτική γωνία.
Για να συνεχίσουμε με το προηγούμενο παράδειγμα, πώς θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε την τεχνική της εξέτασης των δεδομένων για να ανταπαντήσετε στην αρνητική σας σκέψη "Πάντα βλακείες κάνω. Είμαι ένας αποτυχημένος"; Γράψτε τις ιδέες σας παρακάτω:
Απάντηση: Θα μπορούσατε να ρωτήσετε τον εαυτό σας: "Είναι αλήθεια ότι κάνω πάντα βλακείες; Σίγουρα κάποια πράγματα που κάνω είναι βλακείες, αλλά κάνω και πολλά που δεν είναι" (μπορείτε να αναφέρετε παραδείγματα και για τα δύο). Αν υπάρχει κάποια αλήθεια σε μια αυτοκριτική, μπορείτε να προσπαθήσετε να μάθετε από αυτήν διατηρώντας όμως τον αυτοσεβασμό σας. Είναι καλύτερο να εστιάζετε στο συγκεκριμένο πρόβλημα από το να κατηγορείτε τον εαυτό σας ως "αποτυχημένο".
Ένας εργένης, ο Χρήστος, μου είπε μια φορά ότι δεν μπορεί να παντρευτεί διότι η εμφάνισή του είναι "μέτρια". Πώς θα μπορούσε ο Χρήστος να εξετάσει τα δεδομένα για να βρεί εάν η πεποίθησή του είναι έγκυρη;
Απάντηση: Είπα στον Χρήστο να πάει μια βόλτα στο Κολωνάκι και να βαθμολογήσει πόσο ελκυστικά (σε μια κλίμακα από το 1 - 10) ήταν τα ζευγάρια που κάθονταν στην πλατεία. Ανακάλυψε ότι κάποια από τα ζευγάρια ήταν πράγματι πολύ όμορφα (με βαθμολογία από 7 -10), κάποια ήταν μέτριας εμφάνισης (4-6) και κάποια κάτω από το μέσο όρο (1-3). Παρατήρησε επίσης ότι οι βαθμολογίες των δύο συντρόφων πολλές φορές δεν ήταν ανάλογη. Αρκετές φορές κάποια πολύ όμορφη γυναίκα ήταν στην αγκαλιά ενός άντρα μέτριας εμφάνισης και το αντίστροφο. Αυτό ήταν αρκετό για να πείσει τον Χρήστο ότι η πεποίθησή του δεν ήταν έγκυρη, δεν είναι δηλαδή ανάγκη να είναι κανείς τόσο όμορφος για να κάνει μια στοργική σχέση με έναν άνθρωπο. Αν και είναι σωστό ότι οι πολύ όμορφοι άνθρωποι βρίσκουν πιό εύκολα συντρόφους, το να είσαι όμορφος δεν σημαίνει ότι θα κάνεις τελικά και μια ικανοποιητική σχέση. Το πρόβλημα του Χρήστου δεν ήταν βέβαια η "μέτρια" ομορφιά του αλλά η χαμηλή αυτοεκτίμησή του. Όταν άρχισε να αποδέχεται τον εαυτό του, ανακάλυψε ότι στην πραγματικότητα αρκετές γυναίκες εκδήλωναν ενδιαφέρον να τον γνωρίσουν.
Πως μπορούμε να ξεπεράσουμε τις ενοχές;
Κάποιες φορές είναι θεμιτό και αναμενόμενο να νιώθεις ενοχές, επειδή, για παράδειγμα, έβλαψες σκόπιμα κάποιον ή διέπραξες κάποιο ποινικό αδίκημα. Αν όμως είσαι σαν τους περισσότερους ανθρώπους, που νιώθουν ένοχοι εξαιτίας όλων αυτών των «πρέπει» που δεν διεκπεραίωσαν, τότε αυτό είναι όχι μόνο κακό για την ψυχική και σωματική σου υγεία αλλά και άδικο για σένα.
Ας δούμε πως μπορείς να αποβάλλεις αυτή την ενοχή:
· Μάθε να συγχωρείς τον εαυτό σου. Κάνε ένα κατάλογο με τα πράγματα για τα οποία νιώθεις ένοχος. Μπορεί να είναι κάποια βλακεία που είπες πρόσφατα, μια σκληρή συμπεριφορά προς έναν συνομήλικο στην παιδική σου ηλικία ή κάποια κακιά συνήθεια που έβλαψε τη σχέση σου μ’ ένα αγαπημένο πρόσωπο. Μετά ρώτησε τον εαυτό σου, «Πως μπορώ να συγχωρέσω τον εαυτό μου και να το ξεχάσω;» Ίσως γράφοντας ένα γράμμα, κουβεντιάζοντάς το, κάνοντας μια δωρεά για φιλανθρωπικό σκοπό ή κάνοντας μια δέσμευση για κάποια προσωπική αλλαγή. Συχνά, το μόνο που χρειάζεται είναι να πεις «συγνώμη». Μετά κάνε ότι χρειάζεται ώστε να συγχωρήσεις ειλικρινά και τελεσίδικα τον εαυτό σου. Αυτό μπορεί να επιφέρει μεγάλη απελευθέρωση.
· Όρισε μια περίσταση όπου «θα απαγορεύεται να νιώθεις ενοχές», π.χ. όποτε πηγαίνεις διακοπές ή όποτε κάνεις κάτι μόνο για τον εαυτό σου. Συχνά οι γυναίκες δεν ανακουφίζονται από το άγχος όταν είναι σε διακοπές, όταν κάνουν διάλλειμα ή άλλες χαλαρωτικές δραστηριότητες, γιατί νιώθουν τύψεις που δεν κάνουν πιο παραγωγικά πράγματα. Πες στον εαυτό σου ότι κάνεις ένα διάλλειμα για συγκεκριμένο λόγο, π.χ. για να μειώσεις το άγχος, να βελτιώσεις την υγεία σου κοκ., οπότε δεν επιτρέπεται να νιώθεις ενοχές. Μόλις αντιληφθείς τον εαυτό σου να λέει «θα ‘πρεπε να …», θύμισέ του τον απαγορευτικό κανόνα που έχεις θέσει. Καλό είναι να ενημερώσεις και την παρέα με την οποία θα βρίσκεσαι για τον κανόνα αυτό.
· Διερεύνησε για ποιο ακριβώς πράγμα νιώθεις ενοχή. Αν, για παράδειγμα, νιώθεις ενοχή γιατί δεν πρόσφερες τη βοήθειά σου σε κάποιον που τη χρειαζόταν, η ενοχή σου οφείλεται στο ότι δεν έχεις διαθέσιμο χρόνο να το κάνεις ή στο ότι δεν συμπαθείς αυτό το άτομο; Ή μήπως θα’ θελες να βοηθήσεις αλλά όχι με τον τρόπο που σου ζήτησε εκείνος; Εξέτασε τι είναι αυτό που κινητοποιεί την ενοχή.
· Χρειάζεται να αναγνωρίσεις ότι το να νιώθεις ενοχή δεν σημαίνει πάντα ότι αυτό που έκανες ήταν λάθος. Αν για παράδειγμα, νιώθεις ενοχή γιατί προτίμησες να χαλαρώσεις με ένα βιβλίο αντί να συναντήσεις τη φίλη σου που έχει πάντα κάποιο πρόβλημα, αυτό σημαίνει ότι μαθαίνεις να βάζεις όρια και να παίρνεις χρόνο για σένα. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί με σιγουριά να παραδεχτείς ότι έκανες τη σωστή επιλογή.
· Αν πράγματι έκανες κάτι που ήταν λάθος, διόρθωσέ το – αν είναι εφικτό – αντί να νιώθεις ενοχές γι’ αυτό.
· Δεσμεύσου να λες ΟΧΙ τουλάχιστον μία φορά τη μέρα. Δεν επιτρέπονται ενοχές γι’ αυτό.
· Κράτα ένα ημερολόγιο ενοχών. Κάθε φορά που νιώθεις ενοχή για κάτι, κατέγραψέ το στο ημερολόγιο σου, σημειώνοντας την ημερομηνία, την ώρα και για ποιο πράγμα νιώθεις ενοχή. Κάθε 15 μέρες, διάβασε ξανά τις παλαιότερες εγγραφές για να βρεις για ποια πράγματα έχεις συνήθως ενοχή. Αυτό θα σε βοηθήσει να βρεις την προέλευση των ενοχών σου και να τη διαχειριστείς καλύτερα.
· Σταμάτησε να σκέφτεσαι πράγματα που έχεις ήδη κάνει και δεν μπορείς να αλλάξεις. Εστιάσου στο παρόν – στο τι μπορείς να κάνεις σήμερα για να καλυτερεύσεις τη ζωή σου και το περιβάλλον σου.
· Μίλησε με κάποιον που θυμάται το περιστατικό για το οποίο νιώθεις ενοχές. Συχνά οι αναμνήσεις μας δεν είναι απόλυτα ακριβείς. Η ενοχή μπορεί να προέρχεται από κάτι που δεν έγινε πραγματικά έτσι όπως το θυμάσαι.
· Φτιάξε μια λίστα με 10 πράγματα που σ’ αρέσουν στον εαυτό σου. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πολύ επικριτικοί με τον εαυτό τους, χωρίς να αναγνωρίζουν τα καλά τους στοιχεία, τις επιτυχίες, τις σωστές επιλογές. Η ενοχή δεν είναι τόσο παρούσα στους ανθρώπους που νιώθουν χαρούμενοι και ασφαλείς μ’ αυτό που είναι. Κράτησε αυτή τη λίστα κάπου που μπορείς να έχεις άμεση πρόσβαση οποτεδήποτε και κοίταζέ την όποτε νιώθεις ενοχές για το τι έπρεπε ή δεν έπρεπε να κάνεις.
http://www.psychotherapeia.net.gr/images/guilt3.jpg
· Αποδέξου ότι πάντα κάνεις ότι καλύτερο μπορείς, τίποτα περισσότερο. Έτσι λοιπόν, ίσως σαν μητέρα δεν έπαιξες πολύ με τα παιδιά σου αλλά τα έβγαζες βόλτες, τα πήγες σε μουσεία και πάρκα. Ίσως δεν έκανες εκπλήξεις στον σύντροφό σου με ρομαντικές χειρονομίες και δώρα αλλά είσαι εκεί γι’ αυτόν, τον ακούς, τον βοηθάς και τον υποστηρίζεις άνευ όρων.
· Φτιάξε μια πινακίδα με τον τίτλο «Το αξίζω» και κρέμασέ την πάνω απ’ το γραφείο σου. Την επόμενη φορά που θα νιώσεις ένοχος για την επιτυχία σου ή σκεφτείς ότι δεν την αξίζεις, κοίταξε την πινακίδα και επανέλαβε τη φράση της 15 φορές.
.
· Είναι παράλογο να νιώθεις ενοχή για όλα τα κακώς κείμενα του κόσμου.Σαν άνθρωποι, το καθήκον μας είναι να κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε, στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας × τίποτα περισσότερο απ’ αυτό.
· Αποδέξου ότι είναι θεμιτό και απαραίτητο να φροντίζεις τον εαυτό σου.
· Διερωτήσου, «Δε θα ήταν άσκοπο να νιώθει ενοχή κάποιος άλλος για κάτι που ταλαιπωρεί εμένα?» «Θα συγχωρούσα κάποιον επειδή έκανε αυτό που έκανα κι εγώ ή δεν έκανε αυτό που δεν έκανα κι εγώ?» Αν ναι, τότε κάνε για τον εαυτό σου αυτό που θα έκανες και για τους άλλους.
· Μην επιτρέπεις στους άλλους να σου δημιουργούν ενοχή. Οι μητέρες έχουν μια τρομερή ικανότητα να κάνουν τα παιδιά τους να νιώθουν ενοχή – ακόμα κι αν το παιδί είναι 60 ετών. Κάποιοι σύντροφοι, αφεντικά, παιδιά και θρησκευτικοί ηγέτες είναι επίσης ειδικοί στο να κάνουν τους άλλους να νιώθουν άσχημα για κάτι που είπαν ή έκαναν. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν έχουν δικαίωμα να το κάνουν και εμείς δεν έχουμε υποχρέωση να ακούμε τέτοια πράγματα. Μόνο στον εαυτό μας λογοδοτούμε για τις πράξεις μας. Με την προϋπόθεση ότι δεν έχεις παραβιάσει το νόμο ή μια επίσημη υπόσχεση, μόνο εσύ έχεις δικαίωμα να κρίνεις αν έκανες κάτι κακό. Ένα αγαπημένο πρόσωπο μπορεί φυσικά να σου πει αν τον πλήγωσε κάτι που έκανες, αλλά δεν έχει δικαίωμα να σου πει ποια θα ‘πρεπε να ‘ναι η αντίδρασή σου.
· Αναρωτήσου, «γιατί θέλεις να ζεις με ενοχή;» Δεν εξυπηρετεί σε τίποτα παρά μόνο στο να σε κάνει δυστυχή.Παρατήρησε τον τρόπο με τον οποίο το μυαλό σου γίνεται πραγματικός εχθρός σου με το να ενισχύει συνεχώς συναισθήματα ενοχής για πράγματα που έκανες στο παρελθόν.
· Μπορείς να χρησιμοποιείς τα λάθη σου για να ωριμάσεις. Αντί να νιώθεις ενοχές για κάποιο λάθος που έκανες, μπορείς να αξιοποιήσεις την εμπειρία σαν μια ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη.
· Μήπως κουβαλάς ενοχή ή ντροπή από την παιδική σου ηλικία, η οποία παραμορφώνει τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα σήμερα; Αν έχεις πολύ υψηλά στάνταρντ, χρειάζεται να μαλακώσεις τον «εσωτερικό σου κριτή» και να χαμηλώσεις τα στάνταρντ σου.
· Μην αναλαμβάνεις κάποια ευθύνη αν δεν είσαι σίγουρος ότι είναι δική σου. Για παράδειγμα, αν αναλαμβάνεις την ευθύνη αυτών που υποφέρουν, ανεξάρτητα από το αν έχεις εσύ κάποια συμμετοχή σ’ αυτό, τότε σίγουρα θα βιώνεις τρομακτικές ενοχές.
· Η ενοχή είναι ένα μέσο ελέγχου. Κάποιοι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να σε εκμεταλλευτούν, κάνοντάς σε να πιστεύεις ότι εσύ φταις που εκείνοι υποφέρουν και έτσι θα μπορούν να σε ελέγχουν. Η αυτογνωσία θα σε βοηθήσει αφενός να νιώθεις καλύτερα αλλά και να προστατεύεις τον εαυτό σου απ’ όσους θα προσπαθήσουν να σ’ εκμεταλλευτούν.
· Είναι σκόπιμο ο καθένας μας να εντοπίσει ποιός είναι ο προσωπικός του ηθικός κώδικας αναφορικά με το τι είναι καλό και σωστό και να επιδιώξει να ζήσει τη ζωή του σύμφωνα μ’ αυτόν, ανεξάρτητα από το τι πιστεύουν οι άλλοι. Να υποστηρίζουμε τις απόψεις μας, τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας. Έτσι, αυτοί που μας πλησιάζουν θα μας έχουν επιλέξει γι’ αυτό που πραγματικά είμαστε και εμείς θα μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας.
"Αντικαταθλιπτικά φάρμακα: κρίσιμες ερωτήσεις και απαντήσεις"
Όπως έχουμε επανειλημμένα τονίσει από αυτό το site «Πολίτες ενάντια στην κατάθλιψη», η αντιμετώπιση της κατάθλιψης στηρίζεται σε ένα πλέγμα παρεμβάσεων (ψυχοθεραπεία, ομάδες αυτοβοήθειας, εκμάθηση διαχείρισης των συμπτωμάτων από το ίδιο το άτομο, διατροφή, άσκηση, αλλαγή τρόπου ζωής και φάρμακα).
Μέσα σε αυτό το πολύπλοκο menu, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν μια ιδιαίτερη θέση, στο βαθμό που στο ευρύ κοινό δημιουργείται συχνά μία σύγχυση για τη δράση τους, τις ενδείξεις και τις παρενέργειές τους. Για μερικούς τα αντικαταθλιπτικά είναι τα χάπια της ευτυχίας (π.χ. η ευρύτατη χρήση του Prozac στις Η.Π.Α.) ή μόδα, χωρίς να υπάρχει πραγματική ιατρική ένδειξη για συνταγογράφησή τους.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του Ε.Ο.Φ. οι Έλληνες καταφεύγουν με αυξητικές τάσεις κάθε χρόνο στη χρήση ψυχοφαρμάκων (στα λεγόμενα αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά) προκειμένου να αντιμετωπίσουν, συχνά χωρίς συμβουλή ή επίσκεψη σε ειδικό, τις διάφορες ψυχοσωματικές διαταραχές που έχουν ή νομίζουν ότι έχουν.
Εξ άλλου οι κοινές ψυχικές διαταραχές επικρατούν στο 15-20% του γενικού πληθυσμού και δυστυχώς μόνο το ¼ αυτού του πληθυσμού λαμβάνει (και όχι πάντα) μία θεραπεία και αντιμετώπιση με ορθολογική χρήση των φαρμάκων.
Συνήθως η ελαφρά και μέτριας μορφής κατάθλιψη δεν χρειάζεται αντικαταθλιπτικά. Ωστόσο, η απόφαση της χορήγησης αντικαταθλιπτικών θα πρέπει να λαμβάνεταιαπο τον ψυχίατρο, σε συνεργασία με τον ασθενή και την οικογένειά του, αν κριθεί απαραίτητο, προκειμένου να υπάρχει συστηματική λήψη της αγωγής. Προϋποθέσεις για αυτή την απόφαση είναι ο προσδιορισμός της φύσης και σοβαρότητας της κατάθλιψης συμπεριλαμβανομένης και της αυτοκτονικότητας, οι πεποιθήσεις και προκαταλήψεις του ασθενούς και της οικογένειάς του για τα φάρμακα, καθώς και η ενεργητική συμμετοχή του πάσχοντος στη θεραπεία.
1.Ποιος χρειάζεται αντικαταθλιπτικά;
Για την απόφαση της χορήγησης λαμβάνονται υπόψη πολλοί παράγοντες όπως:
η δυσκολία του ατόμου στην εργασία
στις κοινωνικές του υποχρεώσεις
στη λειτουργικότητα
αν έχει άλλα προβλήματα υγείας
αν υπάρχει έντονη αϋπνία
ή απώλεια της όρεξης
ή ιδέες αυτοκαταστροφής
Συχνά χρειάζεται μια στάση αναμονής και καλής αξιολόγησης από τον ειδικό, ή ορθή διάγνωση, με μακροπρόθεσμο στόχο με αντιμετώπιση όχι μόνο της δύσκολης παρούσας κατάστασης, αλλά και των πιθανών αποτροπών της.
2.Πώς δρουν τα αντικαταθλιπτικά;
Τα αντικαταθλιπτικά διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
Τρικυκλικά
Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (ΙΜΑΟ)
Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI’S)
Αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SARI)
Aναστολείς της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης και της ντοπαμίνης (NDRI)
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα κάποιων σημαντικών νευρομεταβιβαστών (σεροτονίνη, ντοπαμίνη,νοραδρεναλίνη) είναι χαμηλά στις συνάψεις και αυτό οδηγεί σε λανθασμένη εγκεφαλική επικοινωνία και μεταφορά μηνυμάτων. Τα αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν την ποσότητα των νευροδιαβιβαστών στο χώρο ανάμεσα στα κύτταρα την ισορροπία στις συνάψεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Από τις αναφερθείσες κατηγορίες των αντικαταθλιπτικών χρησιμοποιούνται ευρέως στη σύγχρονη ψυχιατρική οι 3 τελευταίες, ιδιαίτερα δε η 3η.
3.Πόσο καιρό πρέπει να τα παίρνω ώστε να υπάρχει βελτίωση;
Η φαρμακευτική αγωγή χορηγείται συνήθως για 6 μήνες. Χρειάζεται να έχουμε υπομονή, αφού τα αντικαταθλιπτικά για να δράσουν απαιτούν 3-4 εβδομάδες. Αν διακοπεί η θεραπεία, υπάρχει κίνδυνος υποτροπής. Δε χρειάζεται να σκεφτόμαστε ότι θα παίρνουμε αντικαταθλιπτικά μια ζωή. Αρκεί να εκπαιδευτούμε να παρατηρούμε τις διακυμάνσεις και τα προειδοποιητικά σημεία στον εαυτό μας, ώστε να τα αναφέρουμε στον γιατρό που μας παρακολουθεί.
4.Αν ξεχάσω μια δόση;
Πολύ απλά, συνεχίζουμε κανονικά την επόμενη μέρα.
5.Πότε μπορώ να τα σταματήσω;
Τα αντικαταθλιπτικά, μαζί με τις άλλες ψυχοθεραπευτικές και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, ρυθμίζουν θετικά την πορεία της κατάθλιψης.
Είναι σοβαρό λάθος ο ασθενής να αποφασίζει μόνος του για την πρόωρη διακοπή τους. Η απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται σε συνεργασία με τον ψυχίατρο σε ένα κλίμα βασικής εμπιστοσύνης στα πλαίσια της θεραπευτικής συμμαχίας.
Τα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εξάρτηση.
6.Τί παρενέργειες έχουν συνήθως;
Εξαρτάται από την συγκεκριμένη κατηγορία. Ωστόσο, οι συνήθεις παρενέργειες είναι οι ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, διάρροια), αϋπνία, σεξουαλική δυσλειτουργία, μικρή αύξηση βάρους, ελαφρά κόπωση και σπάνια ήπια υπέρταση. Αυτές οι παρενέργειες, όταν εμφανισθούν, δε διαρκούν περισσότερο από 4-5 μέρες. Έχει σημασία να μην διαβάζει ο ασθενής, χωρίς γνώσεις και εμπειρία, το σύνολο των που αναγκαστικά αναγράφονται στα ιατρικά φυλλάδια, γιατί επηρεάζεται αρνητικά και κινδυνεύει να στερήσει τον εαυτό του από μια χρήσιμη θεραπεία.
7.Υπάρχουν αντενδείξεις για να παίρνω άλλα φάρμακα μαζί με τα αντικαταθλιπτικά;
Σε γενικές γραμμές είναι συμβατά με άλλες θεραπείες όπως αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη κτλ. Είναι σπάνιες οι αντενδείξεις.
8.Τα αντικαταθλιπτικά τι διαφορά έχουν με τα αγχολυτικά;
Τα αγχολυτικά ηρεμιστικά συστήνονται και είναι ασφαλή για την αντιμετώπιση κυρίως του άγχους, σε οξεία ή χρόνια μορφή του. Προκαλούν ήπιο εθισμό όταν κάποιος τα παίρνει ανεξέλεγκτα, γι’αυτό και πρέπει να συνταγογραφούνται από ειδικό.
9.Παχαίνουν τα αντικαταθλιπτικά;
Τα περισσότερα και τα νεότερης γενιάς όχι, αντίθετα προκαλούν στην αρχή κάποιας μορφής ανορεξία. Στα παλαιότερης γενιάς αντικαταθλιπτικά συνέβαινε αυτό, αλλά πλέον δεν χρησιμοποιούνται. Προσοχή όμως, δεν πρέπει να παίρνουμε «χάπια της ευτυχίας» σαν «μόδα για να αδυνατίσουμε»!
Μη διστάζετε να ρωτάτε το γιατρό σας για όλα τα παραπάνω, π.χ.
Πως λειτουργεί η θεραπεία στον εγκέφαλό μου;
Πότε θα αισθανθώ βελτίωση;
Ποιους κινδύνους και τι παρενέργειες διατρέχω;
Μπορώ να κάνω κάτι για να κάνω την θεραπεία πιο αποτελεσματική;
Είναι αυτή που παίρνω η συνηθισμένη θεραπεία για αυτή την διαταραχή;
Υπάρχουν άλλες λύσεις εκτός από τη θεραπεία αυτή;
Πώς μπορώ να έρθω σε επαφή μαζί σας σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης;
H κατάθλιψη είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή της ψυχικής διάθεσης και χρειάζεται έναν συνδυασμό φαρμακευτικής, ψυχοθεραπευτικής αντιμετώπισης , μαζί με αλλαγές στον τρόπο ζωής του ατόμου.