Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (Γ.Α.Δ)
Είδα το thread της Αλίκης! και αρκετών άλλων παρόμοιων να φιγουράρων τελευταία στο συγκεκριμένο sub-forum οπότε και σκέφτηκα να γράψω ένα threadακι και εγώ για την Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, της κατάστασης που δείχνει να βιώνουν οι συγκεκριμένοι thread-starters και που ταλαιπωρεί και μένα κατα καιρούς!
http://en.wikipedia.org/wiki/Generalized_anxiety_disorder
Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή είναι μια κατάσταση που το άτομο βιώνει συνεχές έντονο άγχος για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η ΓΑΔ εκτιμάται ότι πλήττει περίπου το 3-5% του πληθυσμού οπότε είναι αρκετά συχνή. Η ΓΑΔ είναι μια διαταραχή που παρουσιάζεται κυρίως με σωματικά συμπτώματα όπως ανεβασμένοι παλμοί (που μπορεί να είναι αισθητοί και κατά την διάρκεια της ξεκούρασης-"αίσθημα παλμών"), συνεχής μυικός τόνος (ιδίως στον λαιμό,στους ώμους, στην πλάτη, στο στομάχι κλπ.), γαστρικά προβλήματα (π.χ. γαστρίτιδα), αίσθημα κόμπου στο λαιμό (που μπορεί να φτάσει μέχρι και σε δυσκολία κατάποσης), αίσθημα δυσκολίας στην αναπνοή, ζαλάδες κλπ.
Επίσης μπορεί να υπάρχει και αίσθηση υπερ-ετοιμότητας, μια εμπειρία του "σαν να κάθομαι σε αναμένα κάρβουνα", ακαθησία και αεικινησία (δυσκολία του να μείνεις ακίνητος και ήρεμος), αίσθηση του ότι "πρέπει να κάνω κάτι" χωρίς να υπάρχει (φαινομενικά τουλάχιστον) κάποιος στόχος για να εκπληρωθεί στο άμεσο περιβάλλον και μια γενικότερη εμπειρία έντασης π.χ. "σαν να είμαι στην τσίτα". Κάποιες φορές υπάρχει και η αίσθηση ενώς απροσδιόριστου φόβου.
Στον γνωστικό/ψυχολογικό τομέα όπου και αποτελεί ένα από τα βασικά κριτήρια (αλλά σχεδόν πάντα το τελευταίο που καταλαβαίνουν τα άτομα που έχουν την διαταραχή), υπάρχει μια διαρκής ανησυχία για διάφορες καταστάσεις της καθημερινότητας. Το άτομο εμφανίζει συχνά "άγχος προσδοκίας" δηλαδή ανησυχεί σε υπερβολλικό βαθμό για μελλοντικά/επικείμενα γεγονότα π.χ. από μια σημαντική συνάντηση στην εργασία μέχρι έναν απλό καφέ με ένα φίλο (που δεν έχουν να κάνουν με αγοραφοβία η τις κρίσεις πανικού). Το άτομο μπορεί να σκέφτεται το χειρότερο και να "καταστροφολογεί" για διάφορες καταστάσεις χωρίς το ίδιο να το καταλαβαίνει.
(Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια μέρα που μου τηλεφώνησε η μητέρα μου και αρχίζαμε να μιλάμε για την μετάθεση μου-είμαι φαντάρος αυτή την περίοδο-και άρχιζα να της λέω συνέχεια "αν συμβεί αυτό..και αν συμβεί εκείνο" σε φάση που η μητέρα μου μου απαντάει "πωω κλείνω με άγχωσες"! (λολ) οπότε σταματάω ο ίδιος σε μια φάση και αναρωτιέμαι "πωω τι σκέφτομαι και τι λέω δεν πάω καλά"!)
Γενικά τα άτομα με ΓΑΔ τείνουν να κάνουν την "τρίχα, τριχιά". Ως αποτέλεσμα όλως αυτών, είναι συνήθες να υπάρχει αίσθημα κόπωσης η/και το άτομο να εξαντλείται εύκολα από διάφορες νοητικές διεργασίες όπως και να παρουσιάζει αδυναμία συγκέντρωσης και εστίασης της προσοχής για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τα προβλήματα ύπνου επίσης δεν σπανίζουν.
Όπως σε σχεδόν όλες τις ψυχικές διαταραχές έτσι και στην ΓΑΔ το άτομο κάνει δυσλειτουργικές σκέψεις που μπορεί ο/η ίδιος/α να μην καταλαβαίνει (Negative Automatic Thoughts "NATs", δηλαδή "αρνητικές αυτόματες σκέψεις).
Για να γίνει η διάγνωση, το άτομο πρέπει να έχει κάποια από αυτά τα συμπτώματα ( με το βασικό να είναι η υπερβολική ανυσηχία) για τουλάχιστον 6 μήνες. Η ΓΑΔ έχει μεγάλο βαθμό συν-νοσηρότητας με την διαταραχή μείζονας κατάθλιψης (κλινική κατάθλιψη) όπου και εκτιμάται περίπου ότι το 19% των ατόμων με ΓΑΔ μπορεί να την εμφανίσουν. Είναι πιθανό έτσι λοιπόν ότι λόγο της συνεχόμενης πίεσης το άτομο να αρχίζει να κουράζεται και να οδηγηθεί σε αντιδραστική κατάθλιψη. Σημαντική συνοσηρότητα υπάρχει επίσης και με την διαταραχή κρίσεων πανικού (περίπου το 9% των ατόμων με ΓΑΔ τηρούν και τα κριτήρια για διαταραχή κρίσεων πανικού) όπως και με υποχονδρίαση και διάφορες σωματοποιήσεις.
Τα αίτεια της ΓΑΔ όπως και με όλες τις ψυχικές διαταραχές αποτελούν μια μίξη γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, αυτό που η ψυχοπαθολογία ονομάζει το "βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο" της ψυχικής διαταραχής. Σύμφωνα με αυτό το κυρίαρχο μοντέλο, τα άτομα με ΓΑΔ, κρίσεις πανικού η άλλες αγχώδεις και συναισθηματικές διαταραχές έχουν πιθανότατα κληρονομήσει ένα ποιο ευαίσθητο "λιμβικό σύστημα". Το λιμβικό σύστημα εμπεριέχει τις ποιο παλιές εγκεφαλικές δόμες του εγκεφάλου όπως τον "ιππόκαμπο" και το κύκλωμα του φόβου γνωστού και ως "αμυγδαλή". Αυτές βρίσκονται θαμμένες κάτω από τον τεράστιο "νεο-φλοιό" (στον οποίο εδρεύουν οι ποιο σύνθετες νοητικές διεργασίες και η σκέψη) και παίζουν σημαντικό ρόλο σε πρωτόγονες συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως στον "φόβο/στρες", καθώς και στην "ανταμοιβή".
Αυτό, σε συνδυασμό με γεγονότα στην ζωή που το άτομο αντιλαμβάνεται ως αρνητικά, στρεσογόνα, επικίνδυνα (με την συγκεκριμένη η ποιο αφηρημένη έννοια), ο φόβος/ανησυχία του ατόμου μπορεί να "ξεφύγει". Το μυαλό και το σώμα του ατόμου νομίζει (λανθασμένα?) ότι έπεται κίνδυνος και έτσι φυσιολογικά "βρίσκεται σε μια μόνιμη "κατάσταση κινδύνου", η καρδιά είναι ποιο ευαίσθητη για να δώσει αίμα, οι μύες είναι έτοιμοι για δράση και το μυαλό δημιουργεί καταστροφικές υποθέσεις ώστε να εκτιμήσει το χειρότερο επικείμενο συμβάν. Αυτές οι διεργασίες προκαλούν όλη αυτή την ποικιλία ψυχολογικών και σωματικών συμπτωμάτων.
Τέτοιου τύπου διεργασίες μπορεί να μην είναι υπαρκτές μόνο στην ΓΑΔ αλλά να είναι κοινές σε όλες τις διαταραχές άγχους και διάθεσης, ίσως ακόμα και στην παρανοική ψύχωση (αλλά όχι σε άλλου είδους ψυχώσεις όπως π.χ. στην αποδιοργανωτική σχιζοφρένια η σε καταστάσεις νοητικής στέρησης όπως π.χ. στον αυτισμό που τα αίτια φαίνονται να είναι ποιο νευρολογικά παρά ψυχιατρικά). Π.χ. σε όλες αυτές τις καταστάσεις το λιμβικό σύστημα (που οι νευρώνες του επικοινωνούν κυρίως με τους νευροδιαβιναστές σεροτονίνη, ντοπαμίνη και επινεφρίνη μεταξύ άλλων, τους νευροδιαβίβαστές δηλαδή που επηρεάζουν τα φάρμακα οπότε και την επικοινωνία/βαθμό ενεργοποιήσης των νευρώνων και αυτών των εγκεφαλικών περιοχών που τα αποτελούνε) μπορεί να είναι ποιο "ευαίσθητο" (π.χ. να υπο- η να υπερ-λειτουργεί) κάτι που "αντιλαμβάνεται" ο "έξυπνος" "νεο-φλοιός" από πάνω και δημιουργεί "ερμηνείες" αυτής της κατάστασης. Αυτές οι "ερμηνείες" μπορεί να είναι αρνητικές, οπότε οι αλυσιδωτές αρνητικές ερμηνείες μπορεί να οδηγήσουν σε μια διαταραχή (π.χ. στην ΓΑΔ η στην κατάθλιψη) η θετικές, οπότε οι αλυσιδωτές θετικές ερμηνοίες μπορούν να οδηγήσουν σε ευφωρία και ευμάρεια (κάτι που ίσως κάνει η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία).
Όπως και σε όλες τις διαταραχές άγχους και διάθεσης, ο κυρίαρχος τρόπος αντιμετώπισης της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής είναι η Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία (Cognitive-Behavioural Therapy, CBT, η ΓΣΘ στα Ελληνικά) και η φαρμακευτική αγωγή. Από αυτές, η Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία δείχνει να είναι η ποιο αποτελεσματική και με μηδέν αντενδείξεις, αν και θέλει κάποιο καιρό (κάποιους μήνες) για να αρχίσει να έχει αποτελέσματα. Στο γνωστικό κομμάτι το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει και να διαχειρίζεται τα ερεθίσματα/σκέψεις που του προκαλούν την υπερβολική ανησυχία (κρατώντας ημερολόγια, επαν-απροσδιορίζοντας την σημασία των στρεσογόνων σκέψεων και πεποιθήσεων του) ενώ στο συμπεριφορικό κομμάτι το άτομο μαθαίνει ασκήσεις χαλάρωσης και ελεγχόμενης αναπνοής. Σε περίπτωση που υπάρχουν συγκεκριμένες στρεσογόνες καταστάσεις, το άτομο με την βοήθεια του θεραπευτή εκτίθεται σε αυτές και μαθαίνει να ελέγχει το υπερβολικό του άγχος.
Από φαρμακευτικής άποψης, πρώτη επιλογή για την αντιμετώπιση της ΓΑΔ (καλλή αποτελεσματικότητα με ελάχιστες αντενδείξεις) είναι το Buspirone (Bespar) ένα "αγωνιστή της σεροτονίνης" που έχει αγχολυτικές αλλά όχι αντικαταθλιπτικές ιδιότητες. Το Bespar φαίνεται να βοηθάει στα "γνωστικά/ψυχολογικά συμπτώματα" (π.χ. ανυσηχία, ψυχολογικό άγχος προσδοκίας) αλλά όχι τόσο στα σωματικά. Άλλα φάρμακα που δείχνουν να βοηθάνε είναι τo άτυπo SSRI αντικαταθλιπτικό "escitalpram" (Cipralex)-(και στην περίπτωση της ΓΑΔ μάλλον βοηθάει περισσότερο από το παραδοσιακό fluoxetine του ίδιου είδους, δηλαδή του ladose/prozac), το άτυπο SNRI αντικαταθλιπτικό "venlafaxine" (Effexor) και το αντιεπιληπτικό pregabalin (Lyrica). Σε περίπτωση ταχυκαρδίας και έντασης, μικρές δώσεις από "beta-blockers" όπως το "Atenolol" (Tenormin), ρίχνουν τους καρδιακούς παλμούς η/και την αυξημένη πίεση και προκαλούν μια γενικότερη σωματική ηρεμία. Τα τελευταία δεν δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα αλλά στο Αυτόνομο όπου και μπλοκάρουν τα αποτελέσματα της αδρεναλίνης (που εκκρίνεται από το ψυχολογικό άγχος) στο καρδιαγγειακό σύστημα. Πρέπει να πω εδώ ότι στην περίπτωση φαρμάκων πρέπει πάντα να μιλάτε με τον γιατρό σας και σε καμιά περίπτωση φυσικά να μην συμβουλεύεστε κάποιο forum η post όπως αυτό/το δικό μου!
Άποψή μου είναι ότι τα φάρμακα δεν αποτελούν λύση αλλά προσωρινή ανακούφιση από τα συμπτώματα, όπως ακριβώς το panadol δεν γιατρέυει την ίωση αλλά ανακουφίζει από τα φυσιολογικά συμπτώματά της (π.χ. ανεβασμένος πυρετός). Παρ'όλα αυτά μπορούν να αποτελέσουν την ηλιαχτίδα σε μια χρόνεια γκρίζα και δυσφορική κατάσταση (που το άτομο έχει "κουραστεί" από το άγχος) και να οδηγήσει το άτομο σε μια ποιο αποφασιστική η/και αποτελεσματική ψυχοθεραπεία (π.χ. ΓΣΘ). Κατά την γνώμη μου αν η ΓΑΔ δεν είναι εκτός ελέγχου, η ΓΣΘ μπορεί από μόνη της πιθανότατα να οδηγήσει σε πλήρη αποκατάσταση, αρκεί το άτομο το ίδιο να το θέλει και να κάνει προσπάθεια, αφού η ΓΣΘ δεν είναι μια "παθητική" θεραπεία όπως η φαρμακευτική. Κατά την γνώμη μου είναι λάθος το άτομο να αισθάνεται ότι έχει "μια ασθένεια" και δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι'αυτή, αφού τέτοιες σκέψεις μπορούν να οδηγήσουν σε χειρότερες "αυτόματες αρνητικές σκέψεις" όπου το άτομο αισθάνεται "έρμαιο" της κατάστασης του. Αυτό είναι κρίμα αφού οι καταστάσεις όπως η ΓΑΔ πιθανότατα να μην αποτελούν ξεχωριστές ποιοτικές ασθένειες αλλά τις φυσικές αντιδράσεις του σώματος και της σκέψης σε ερεθίσματα που το ίδιο το άτομο για κάποιο (άγνωστο?) λόγο αισθάνεται να είναι παραπάνω απειλητικά. Άλλωστε το καινούργειο DSM-V που θα εμφανιστεί τα επόμενα χρόνια (το βιβλίο που χρησιμοποιούν οι κλινικοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι για να κάνουν τις διαγνώσεις όπως της ΓΑΔς) θα παρουσιάζει τις ψυχικές διαταραχές σαν "συνεχείς διαστάσεις" κανονικών καταστάσεων και όχι σαν διαφορετικές ποιοτικά κατηγοριοποιήσεις. Υπο αυτήν την άποψη, άτομα με ΓΑΔ, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, ΙΨΔ η ακόμα και μανιοκατάθλιψη και παρανοική ψύχωση, βιώνουν ψυχολογικές καταστάσεις κοινές σε όλους τους ανθρώπους, αλλά σε (ίσως πολύ) μεγαλύτερο βαθμό και διάστημα.
Τέλος θεωρώ ότι είναι καλύτερο να μην βλέπουμε μεμονωμένα τα συμπτώματα των ψυχικών διαταραχών αλλά το άτομο στην ολότητά του. Ίσως το άτομο να είχε αρχίσει να αισθάνεται έτσι για κάποιο λόγο, ίσως κάποιο άσχημο περιστατικό η ανεκπλήρωτο στόχο και τελικά η τότε-φυσιολογική αντίδραση που έκανε σε αυτά τα γεγονότα να παρέμεινε (προκαλώντας μια μη-φυσιολογική κατάσταση). Θεωρώ ότι είναι καλλό λοιπόν να μην βλέπουμε μόνο πτυχές της κατάστασής του ατόμου αλλά τον άνθρωπο στο σύνολό του-την προσωπικότητα, τα βιώματα, αλλά και τους μελλοντικούς του στόχους. Ίσως αυτές οι αντιδράσεις "να χειροτερεύουν" η να "ξεφεύγουν"- επειδή χάνουμε το νόημα στην ζωή μας, "παγώνουμε" σε καταστάσεις που δεν μας αρέσουν και λησμονούμε τις επιθυμίες, τους στόχους και τα όνειρα μας. Γι'αυτό είναι καλλό κάθε άνθρωπος να γνωρίσει, να θυμηθεί η να (επανα-)προσδιορίσει, τι είναι από που έρχεται και που πηγαίνει. "To see the big picture" που λένε και οι Άγγλοι.
Thanks for reading και συγνώμη γα το μέγεθος!
