Πώς βοηθάμε τα μικρά παιδιά να επουλώσουν τα τραύματά τους μετά από μία καταστροφή?
Τα μικρά παιδιά, τα νήπια, ακόμα και τα μωρά, αναγνωρίζουν πότε έχει συμβεί κάτι κακό και θυμούνται τι πέρασαν όταν συνέβη. Μετά από ένα τρομαχτικό γεγονός, συχνά βλέπουμε αλλαγές στην συμπεριφορά τους. Μπορεί να κλαίνε περισσότερο, να αγκιστρώνονται περισσότερο πάνω μας και να μη μας αφήνουν να φύγουμε, να έχουν εκρήξεις νεύρων, να χτυπούν άλλους, να έχουν δυσκολίες στον ύπνο και να τα τρομάζουν πράγματα που πριν δεν φοβόντουσαν. Αλλαγές σαν και τις παραπάνω είναι σημάδι ότι χρειάζονται βοήθεια. Μερικοί τρόποι που μπορείτε να τα βοηθήσετε είναι οι ακόλουθοι:
1. Ασφάλεια : Επικεντρωθείτε πρώτα στην ασφάλεια. Το παιδί σας νιώθει ασφάλεια όταν …
Το έχετε αγκαλιά, το κρατάτε ή το αφήνετε να μείνει κοντά σας.
Του λέτε ότι θα το φροντίσετε, ό,τι κακό ή όποια δυσκολία κι αν συμβεί. Στα παιδιά που μαθαίνουν να μιλούν, χρησιμοποιείστε απλές λέξεις, όπως « ο Μπαμπάς είναι εδώ».
Απομακρύνετέ τα από τρομαχτικές εικόνες που δείχνει η τηλεόραση και από τρομαχτικές συζητήσεις.
Κάνετε μαζί πράγματα που σας είναι οικεία, όπως να τραγουδήσετε ένα τραγούδι που αρέσει και στους δύο ή να πείτε κάποιο παραμύθι.
Πείτε του τι θα συμβεί στην συνέχεια (στον βαθμό που το γνωρίζετε).
Διατηρήστε μια ρουτίνα, τουλάχιστον για την ώρα του ύπνου: το παραμύθι, την προσευχή, την αγκαλιά σας.
Αφήστε το να το προσέχουν άνθρωποι που γνωρίζει εάν πρέπει να φύγετε.
Πείτε του πού πηγαίνετε και πότε θα γυρίσετε.
2. Επιτρέψετε στα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματά τους.
Τα μικρά παιδιά συχνά «συμπεριφέρονται άσχημα» όταν ανησυχούν ή όταν φοβούνται. Τα παιδιά μπορεί να εκδηλώνονται έτσι για να ζητήσουν βοήθεια. Να θυμάστε: Δύσκολα συναισθήματα = Δύσκολη συμπεριφορά.
Βοηθήστε το παιδί σας να ονοματοδοτήσει αυτά που νιώθει: «φοβισμένο», «ευτυχισμένο», «θυμωμένο», «λυπημένο». Πείτε του ότι είναι φυσιολογικό να νιώθει έτσι.
Δείξτε στο παιδί σας τον σωστό τρόπο συμπεριφοράς, λέγοντας: «μπορείς να είσαι θυμωμένος/η αλλά δεν μπορείς να με χτυπάς».
Βοηθήστε το παιδί σας να εκφράζει τον θυμό του με τρόπους που δεν πληγώνουν: όπως μιλώντας, παίζοντας ή ζωγραφίζοντας.
Μιλήστε για τα πράγματα που πάνε καλά για να βοηθηθείτε εσείς και το παιδί σας να νιώσετε καλά.
3. Αφήστε το παιδί να σας καθοδηγήσει.
Κάθε παιδί χρειάζεται κάτι διαφορετικό. Μερικά παιδιά έχουν ανάγκη να τα αφήνουμε ελεύθερα να τρέχουν και άλλα να τα κρατάμε κοντά μας.
Αφουγκραστείτε το παιδί σας και παρακολουθήστε την συμπεριφορά του για να καταλάβετε τι είναι αυτό που χρειάζεται.
4. Βοηθήστε το παιδί σας να αφηγηθεί ό,τι συνέβη κατά την διάρκεια και μετά την καταστροφή.
Φτιάχνοντας μια ιστορία βοηθάτε το παιδί σας να καταλάβει τι συνέβη και να το διαχειριστεί καλύτερα.
Τα παιδιά χρησιμοποιούν το παιχνίδι για να πουν την ιστορία τους. Για παράδειγμα μπορεί να πετάνε τους κύβους τους για να δείξουν πώς ήταν η καταστροφή, μπορεί να χωρίζουν τα ζωάκια τους για να δείξουν πως χωρίστηκαν τα ίδια από εσάς.
Μοιραστείτε με το παιδί σας όχι μόνο αυτά που συνέβησαν, βήμα προς βήμα, αλλά και τον τρόπο που νιώσατε και οι δύο.
Καθώς λέτε την ιστορία, αφήστε το παιδί να σας οδηγήσει. Όταν η ιστορία είναι δύσκολη, το παιδάκι μπορεί να χρειάζεται διαλείμματα, να στριφογυρίσει, να τρέξει, να το κρατήσουμε αγκαλιά ή να παίξει με κάτι άλλο. Αυτό είναι φυσιολογικό. Θα επιστρέψει στην ιστορία όταν είναι έτοιμο.
Μπορεί να σας δυσκολεύεστε να βλέπετε τον τρόπο που παίζουν τα παιδιά ή να ακούτε τις ιστορίες που λένε. Αναζητήστε υποστήριξη όταν σας είναι δύσκολο να το κάνετε χωρίς να αναστατωθείτε.
5. Δεσμοί: επανασυνδεθείτε με ανθρώπους που μπορούν να σας βοηθήσουν, με την κοινότητά σας, τα πολιτιστικά και θρησκευτικά σας έθιμα.
Απλά πράγματα, όπως ένα οικείο παραμύθι για το βράδυ, ένα τραγούδι ή νανούρισμα, μια προσευχή ή οικογενειακές συνήθειες, υπενθυμίζουν σε εσάς και το παιδί σας τον τρόπο που ζούσατε και προσφέρουν ελπίδα.
Εάν ανήκετε σε μια ομάδα, όπως σε κάποια εκκλησία, προσπαθήστε να βρείτε τρόπους να επανασυνδεθείτε μαζί π.χ. με την ενορία σας.
Μπορείτε να βοηθήσετε καλύτερα το παιδί σας όταν φροντίζετε τον εαυτό σας. Ζητείστε υποστήριξη από τους άλλους όταν δείτε ότι το χρειάζεστε.
6. Το παιδί σας σας έχει ανάγκη. Αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάστε.
Καθησυχάστε το παιδί σας ότι θα είσαστε μαζί.
Είναι συνηθισμένο τα παιδιά να αγκιστρώνονται πάνω σας και να ανησυχούν ότι θα μείνουν μόνα τους.
Εάν χρειαστεί να φύγετε, πείτε τους για πόση ώρα θα λείψετε και πότε θα επιστρέψετε. Εάν είναι δυνατόν, αφήστε να έχει κάτι δικό σας, όπως μια φωτογραφία σας.
Απλά και μόνο με το να βρίσκεστε κοντά στο παιδί σας, ακόμα κι όταν δεν μπορείτε να διορθώσετε τίποτε άλλο, αυτό θα το βοηθήσει.
Των Chandra Ghosh Ippen, Alicia F. Leiberman, & Patricia Van Horn. Copyright 2005.
Μετάφραση κατόπιν αδείας: Έλλη Ε. Θολούλη, 2011.
The National Child Traumatic Stress Network
